Enlem Boylam Nedir?
Uydu haberleşme sistemleri ile uğraşanlar “Enlem Boylam Nedir?” sorusunu kendilerine bir şekilde sormuşlardır. Çünkü; Çanak anten montajlarında ya da montajdan sonra uydu modem parametrelerini ayarlarlarken bu 2 değere ihtiyaç duyulmaktadır. Enlem ve Boylam nedir ? sorusuna verebileceğimiz en basit cevap; Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın 2 rakam dizisi olarak ifade edilmesidir diyebiliriz. Dünyamız küresel bir yapıya sahiptir ve bu geometrik şekil üzerindeki kesin bir noktayı enlem ve boylam değerleri yardımı ile bulabiliriz.
Enlem(Latitude) ve Boylam(Longitude) sadece uydu haberleşme sistemlerinde kullanılmamaktadır. Bu işaretleme sistemi sayesinde, bir gemi yada uçak kaptanı veya GPS alıcısı olan herhangi bir kişi yerküre üzerinde bulunduğu noktayı kesin olarak adresleyebilmektedir.
Enlem (Latitude) Nedir?
Coğrafya bilgilerimizi hatırlayalım. “Enlem; Dünyamızı enine kesen paralel hayali çizgilerdir”. Enlem çizgilerinin ilki, Yerküreyi enlemesine 2 eşit parçaya ayırdığı varsayılan Ekvatordur. Diğer enlem çizgileri, Ekvator ile yaptıkları açılara göre adlandırılmışlardır. İlk duyduğumda banada çok anlamlı gelmemişti. O yüzden Enlem ve Boylam terimleri ile ilk defa karşılaşanlar için aşağıdaki şekli çizdim. Bu sayede “Ekvator ile yaptıkları açı “ifadesi sanırım biraz daha netlik kazanacaktır.
Ekvator yerküreyi 2 eşit parçaya ayırıyor dedik, bu 2 eşit parçadan üst tarafta kalana Kuzey yarım küre, alt tarafta kalana ise güney yarım küre adı verilmektedir. Bu 2 kutup noktası arasına bir eksen çizelim (Kırmızı çizgi) ve bu eksen çizgisini 90 derecelik bir açı ile 2 eşit parçaya ayıran başka bir doğru çizelim (Mavi çizgi). Yataya çizdiğimiz ikinci çizgiden (Mavi çizgi) geçtiği varsayılan daire bize ekvatoru işaret etmektedir ve sıfır (0) derece olarak kabul edilir. Elimizde artık bir başlangıç noktası var, diğer enlemlerin yerlerini belirleyebiliriz. Bu iki doğrunun kesişim noktasından 90 derecelik açı ile yukarıya çıktığımızda Kuzey kutbuna ulaşırız. Bu durumda Kuzey kutbu +90 enlemi olarak adlandırılır. Aynı şekilde kesişim noktasından 90 derecelik açı ile aşağıya indiğimizde Güney kutbuna ulaşırız. Bu durumda da güney kutbu -90 derece enlemi olarak adlandırılır. +90 ve -90 ifadeleri yerine kutupların isimleri kullanılmaktadır.
- +90 için 90 derece Kuzey (North – 90N)
- -90 için 90 derece Güney(South – 90S)
Kuzey ve Güney kutup enlemlerini belirledikten sonra, ekvator düzlemi ile yapılan açılara göre diğer enlem çizgilerimizi çizebiliriz. Hepsini aynı şekil üzerinde göstermek karışıklık yaratacağı için Kuzey ve Güney yarım küreden birer tane örnekleyeceğim. Mantığı kavradıktan sonra diğerleri zaten anlaşılacaktır. Yine kesişim noktasından, sıfır (0) derece ekvator çizgimize Kuzey yarım kürede 42 derecelik açı yapacak bir doğru çizelim (Yeşil çizgi). Bu noktadan geçtiği varsayılan enlem çizgisi 42derece Kuzey enlemidir. 42°N şeklinde gösterilir. Aynı mantıkla, bu sefer güney yarım küreyede biz çizgi çekelim. Bu sayede 42°S enlemimizide çizmiş olduk.
Derece olarak enlem değerlerini belirledik. Peki tam değerlerin arasında kalan alanları ya da noktaları nasıl ifade edeceğiz. Örneğin; google map üzerinde enlem ve boylam gösterimleri virgüllü bir şekilde yapılmaktadır. Haydarpaşa tren garının enlem değeri 40.99617°N olarak gözükmektedir. Bu değer bize tek başına tam olarak bir noktayı ifade etmemektedir. Bulunduğu enlem dairesini belirtmektedir. Noktayı tespit edebilmemiz için Boylam değerinide bilmemiz gerekir. Boylam Nedir? sorusuna birazdan cevap vereceğim. Öncelikli olarak Enlem tanımımızı bitirelim. 40.99617°N ifadesine geri dönelim. Bu enlem değeri tek başına kullanıldığında istanbuldaki Haydarpaşa Tren garını işaret edebileceği gibi yine aynı değere sahip, Çinde Jinzhou yakınlarında bir yeri ya da Amerika Kıtasında Nebraska eyaleti yakınlarında bir yeri gösteriyor olabilir.
Şimdide geometri derslerimizi biraz hatırlayalım;
- 1 derece = 60 dakika
- 1 dakika =60 saniye
Bu bilgilerle beraber enlem değerinin derece dakika saniye cinsinden gösterimini hesaplayalım. 40.99617°N; noktadan önceki kısım sabit bırakılır. 1 derece 60 dakika olduğu için, .99617 ‘nın dakika cinsinden değeri .99617 * 60 = 59.77 dakika olarak bulunur. 40.99617°N ile 40° 59.77′ N(40 derece 59 dakika) aynı anlama gelmektedir.
Boylam (Longitude) Nedir?
Yerküreyi enlemlere böldük ve coğrafi koordinat belirtebilmek için ilk değerimizi elde ettik. Şimdi Enlem Boylam Nedir? yazımızın ikinci kısmına geçebiliriz. Boylam Nedir? Boylam Yerküreyi dilimlere ayıran hayali çizgilerdir. Enlem açıları hesaplanırken Ekvatoru başlangıç noktası olarak belirlemiştik ve buna göre açılarımızı hesaplamıştık. Boylam çizgileri yerküreyi 360 eşit parçaya böler.
Belirli bir standart oluşturabilmek için tüm dünya ülkeleri tarafından bir başlangıç noktası tespit edilmiştir. Buna göre İngiltere Greenwich’ten geçtiği varsayılan boylam 0(sıfır) derece boylamı olarak kabul edilmiştir. Diğer boylam dereceleride Greenwich’e göre hesaplanmıştır. Sıfır (0) derece boylamının doğusunda kalanlanlar Doğu boylamı (E), batısında kalanlar ise Batı Boylamı (W) olarak adlandırılmıştır. Bazı kaynaklarda aynı anlama gelen farklı 2 kullanım gösterilmektedir. Örneğin; 42°E yerine 318W gösterilmektedir. 360 derecelik bir açıdan düşünülürse, 42° doğuya gitmekle 318° batıya gitmek aynı noktayı ifade etmektedir. Aşağıdaki şekilde görülen ” α ” açısı bize ilgili boylamın derecesini verir.
Bundan sonraki yazılarımda GMT, UMT, coğrafi kuzey, manyetik kuzey ve Pusula ile ilgili bilgiler vereceğim. Yazımı tam bitirecekken aklıma geldi, 40.99617°N enlem değeri ile ilgili bir örnek vermiştim boylam değerinide veriyorum 29.01859°E. Bu iki değer yardımıyla verilen noktanın neresi olduğunu sanırım kolaylıkla bulabilirsiniz.
Benzer Konular:
Helal reis çok teşekkürler.