Bir Sayfa Seçin

Network Protokol Nedir?

Network Protokol Nedir? Bir network üzerindeki bilgisayarların arasındaki iletişimi yöneten kurallar dizisine Network Protokol denir. İki bilgisayarın bir network üzerinden haberleşebilmesi için aynı dili konuşmaları gerekir. Dünya üzerinde farklı farklı donanım üreticisi vardır. Her bir üretici iletişim için kendi kurallarını oluşturmuş olsaydı, ancak kendi ürettikleri cihazları birbirleri ile görüştürebilirlerdi. Ağ protokolleri ve standartları dünya üzerindeki tüm bilgisayarların ortak bir platformda buluşmasını sağlamaktadır. OSI referans modeli yedi katman olarak network protokollerini tanımlamaktadır. Şimdilik sadece genel hatlarını veriyorum. OSI (Open System Interconnection) Network ağ katmanlarını şu şekilde tanımlar

OSI (Open System Interconnection)

  • 7 Application Layer(Uygulama Katmanı) – HTTP – FTP – SMTP – DNS – Telnet
  • 6 Presantation Layer (Sunum Katmanı)
  • 5 Session Layer (Oturum Katmanı)
  • 4 Transport Layer (İletim Katmanı)
  • 3 Network IP – IPX
  • 2 Data Link Ethernet
  • 1 Physical (Fiziksel Katman)

Bu modeli birbirleriyle ilintili olarak 4 protokol katmanı şeklinde gösterebiliriz.

  • Ethernet (Fiziksel / Veri Linki Katmanlar)
  • IP / IPX (Network Katmanıı
  • TCP / SPX (Transport Layer)
  •  HTTP, FTP, Telnet, SMTP ve DNS (Oturum / Sunum / Uygulama Katmanlar)
network protokol nedir?

OSI Katmanları

Bilgisayarınızda bulunan Outlook vb. programları kullanarak, yurtdışındaki bir arkadaşınıza mail gönderdiğinizde giden postanın nasıl bir yolculuk yaptığını biliyor musunuz? Network Protokol Nedir? sorusunun cevabını bu yolculuğu inceleyerek beraber verelim. Network Protokol katmanlarını sırasıyla inceleyelim.

Network Protokol Katmanları

Ethernet (Fiziksel Katman / Veri Link Katmanı)

Fiziksel katman adı altında ağ donanım elemanlarını, kabloları, tekrarlayıcıları (repeaters) ve ağ arayüz kartlarını sayabiliriz (NIC – Network Interface Kart) . Ethernet şu ana kadar fiziksel katmanda kullanılan en yaygın protokoldür. Örneğin, bir Ethernet ağında (10BaseT veya 100BaseTX gibi) kablolar kullanılabilir. Ethernet protokolünün topolojisi farklı mimarilerde olabilir. Star ( Yıldız ) Topoloji, Bus Topoloji, Ring Topoloji vb.

Veri hattı katmanı

Ağlar arasında gönderilen veri paketlerinin yolunu tanımlamaktadır. Ethernet CSMA / CD (Carrier Sense Multiple Access / Collision Detection) olarak adlandırılan bir erişim yöntemi kullanır.Ağ üzerindeki her bilgisayar veri göndermeden önce veri yolunu kontrol eder. Eğer veri yolu boş ise veri gönderilir. Eğer veri yolu kaynağı network üzerindeki diğer bir bilgisayar tarafından kullanılıyorsa veriyi bekletecek ve veri yolu müsait olduğunda gönderecektir. Bazen, iki bilgisayar aynı anda gönderimde bulunur. Bu gerçekleştiğinde veriyolu üzerinde bir çarpışma (collision) oluşur. Bu çarpışma sırasında gönderilen veriler kaybolabilir ya da bozulabilir. Bu nedenle her bilgisayar, verileri daha sonra sağlıklı bir şekilde iletebilmek için yedekler ve veri yolu müsait olduğunda iletir.  Bu erişim yöntemi ile, çarpışmalar olması normaldir. Çarpışma, tekrar gönderim ve gecikme çok yüksek seviyelere çıkmadığı sürece network hızını etkilemez.

Ethernet

İlk Ethernet standartı 1983 yılında geliştirildi ve koaksiyel kablo üzerinden 10Mbps’lik  bir hız sağlıyordu.  Ethernet protokolü kullanılan kablo türü ve diğer faktörlere bağlı olarak, bus, star, veya tree topolojileri olarak ayrılabilir. Koaksiyel kablo ile birlikte kullanılan bu sistem; kablo maliyetleri, kablo ağırlığından kaynaklanan kurulum zorluğu vb. gibi sebeplerden ötürü yerini yeni teknolojilere bırakmıştır.

Mevcut Ethernet Network Protokol standartları twisted pair ( bükülü tel ) kullanımı etrafında inşa edilmiştir. Twisted Pair standartları 10BaseT, 100BaseT ve 1000BaseT’dir. Standartların başında yer alan sayılar iletim hızını göstermektedir.

  • 10BaseT – Saniyede 10 Megabit
  • 100BaseT – Saniyede 100 Megabit
  • 1000BaseT – Saniyede 1000 Megabit

Network protokolünde kullanılan bu kısaltmaların anlamlarına baktığımızda, az önce bahsettiğim gibi ilk baştaki sayı iletim hızını gösterir. “Base” kelimesi tek bir frekans kullanımını işaret eden “Baseband” kelimesinden gelmektedir. En sonda bulunan “T” ise “Twisted Pair – Bükülü tel” anlamına gelmektedir.

Fast Ethernet

Fast Ethernet protokolü, 100 Mbps veri transferini destekler. Fast Ethernet için kullanılan arabirim elemanları daha pahalıdır. Network protokol yapısının sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için CAT5 (Kategori 5) ve ya Fiber Optik kablo kullanılması zorunludur.  Fast Ethernet standartları ise şunlardır;

  • 100BaseT –  Çift bükümlü CAT5 veya UTP kablo üzerinden 100 Mbps
  • 100BaseFX – Fiber kablo üzerinden 100 Mbps
  • 100BaseSX – Multimode fiber kablo üzerinden 100 Mbps
  • 100BaseBX – Tek modlu fiber kablo üzerinden 100 Mbps.

Gigabit Ethernet

Gigabit Ethernet standardı 1 Gbps (1000 Mbps) iletim hızına sahip bir network  protokoldür. Hem fiber optik kablo hem de bakır kablo kullanılabilmektedir.

  • 1000BaseT – Çift bükümlü CAT5 veya UTP kablo üzerinden 1000 Mbps
  • 1000BaseTX – Çift bükümlü CAT6 veya UTP kablo üzerinden 1000 Mbps
  • 1000BaseFX –  Fiber kablo üzerinden 1000 Mbps
  • 1000BaseSX – Multimode fiber kablo üzerinden 1000 Mbps
  • 1000BaseBX – Tek modlu fiber kablo üzerinden 1000 Mbps.

Ethernet standartları her geçen gün gelişmeye devam ediyor. Son gelişmeler ışığında ethernet network protokolleri 10 Gigabit Ethernet ile 10.000 Mbps’ye , 100 Gigabit Ethernet ile 100.000 Mbps hızlarına ulaşmıştır.

Eski Network Protokolleri

Teknoloji en çabuk tüketilen kaynaklardan bir tanesidir. 21. yüzyılın başlarında devrim olarak değerlendirilen ve en çok kullanılan network protokolleri Local Talk (Apple) ve Token Ring (IBM)  günümüzde artık kullanılmamaktadır. Network Protokol yapısının gelişmesinde ilk adımı atan bu sistemler performans ve kapasite artışına cevap veremedikleri için terkedilmişlerdir.

IP ve IPX (Ağ Katmanı)

Ağ katmanı bilgisayarlar arasında gönderilen verilerin yönlendirmesinden ve tesliminden sorumludur. Bu katmanda eşleşmeler söz konusu olmuştur. IP ile TCP ve IPX ile SPX eşlemeleri olmaktadır. TCP/IP ağları en hızlı büyüyen ve en önde gelen network protokolüdür.

Ağa bağlı her cihazın (örneğin NICve yazıcılar gibi)  MAC (Media Access Control) adresi denilen fiziksel bir adres vardır. Örneğin bir network kartı (LAN kartı olarak kullanılır) aldığınızda o kartın tek ve eşsiz bir MAC adresi olduğunu görürsünüz ve bu MAC adresi değiştirilemez. Veriler gönderilirken, bu MAC adresleri ile iletim yapmak karmaşık olabilir bu nedenle veri paketlerini yönlendirmek için IP veya IPX protokolleri kullanılır.

TCP ve SPX (Transport Layer – İletim Katmanı)

Bunu bir nevi nakliye aracı gibi düşünebiliriz. Bu katman, verinin gönderilmek istenen yere güvenli bir şekilde taşınması görevini üstlenmiştir. Adres bilgisi IP ya da IPX aracılığı ile belirlenir. Gönderilmek istenen veriyi olduğu gibi tek parça halinde göndermek yerine, parçalara ayırırarak gönderir. Alıcı tarafa kaç paket gönderdiğini, sırasını ve paketlerin  içinde ne kadar bir veri olduğunu başlık paketleri ile bildirir. Alıcı taraf bu başlık paketini aldığında, kontrolünü yapar ve herhangi bir hata bulmazsa iletim başarı ile tamamlanmış olur. Eksik ya da bozuk bir bilgi geldiği tespit edilirse ilgili paketler tekrar gönderilir.

Bu parça parça gönderilen paketler farklı yollar izleyerek alıcı tarafa ulaşabilir. Paketlerin iletim ya da alış sırası önemli değildir. Başlık paketine bakarak alınan paketler tekrar sıraya koyolur.

Aşağıda gördüğünüz protokoller oturum, sunum ve uygulama katmanlarına örnek olarak verilebilir.

  • DNS – Domain Name System : Web tarayıcınızın adres barına yazdığımız isimler bizim interneti rahat kullanabilmemiz için geliştirilmiştir. Aslında Alan adları (Domain Name) IP tabanlı olarak kullanılır. Numaraları akılda tutulmasını ve site ile ilgili çağrışım yapmasını beklemek çok doğru olmayacaktır. DNS işte burda devreye girmektedir. Alan Adlarını bizim anlayacağımız şekilde harflere ya da kelimelere dönüştürürken, bizim yazdığımız kelimeleride bilgisayarların anlayacağı IP’ye çevirmektedir. Örneğin; web tarayıcınızın adres barına www.google.com.tr yazdığınızda DNS  bunu 209.85.147.94 olarak kullanmaktadır.
  • DHCP – Dynamic Host Configuration Protokol : IP adresleri otomatik olarak bilgisayarlara ve kullanıcılara atanır.
  • FTP – File Transfer Protokol :İnternet dosyaları aktarmak ve indirmek için kullanılan bir protokoldür.
  • HTTP – HyperText Transfer Protokol:  web sayfalarını göndermek ve almak için kullanılan IP tabanlı bir network protokol.
  • IMAP – Internet Message Access Protocol:  İnternet üzerinde e-posta iletileri için kullanılan network protokol.
  • IRC – Internet Relay Chat: Internet sohbeti ve diğer iletişim için kullanılan bir protokoldür.
  • POP3 – Post Office protokol:  Kullanıcıların server üzerinden ileti almalarını  ve göndermelerini sağlamak  için kullanılan protokoldür.
  • SMTP – Simple Mail Transfer Protokol: Elektronik posta iletileri için kullanılan bir protokol.

Yazı içerisinde değindiğim, ancak detaylarına girmediğim; OSI Layer, Network Topolojileri, Ethernet kablo standartları vb. gibi konuları Network Protokol Nedir? yazısından sonra ele almayı planlıyorum.

Benzer Konular: